Contemporary İstanbul 2014’ten halka sanat/ galeri’ye
Bu yıl 13-16 Kasım 2014 tarihleri arasında, Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nde, 9. kez gerçekleştirilen çağdaş sanat fuarı Contemporary İstanbul’a sanat inisiyatifleri bölümünde katılan halka sanat projesi, fuarda gerçekleştirdiği “Güncel Nadire Kabinesi: Toplama, Saklama ve Sergileme Üzerine Etnografik Bir Deneme” adlı kavramsal sergisini kendi galeri mekanına taşıdı.
Modern müzenin atası sayılan nadire kabineleri (cabinet of curiosity) fikrinden ilham alan sergi, halka sanat projesi’nin birlikte çalıştığı sanatçıların bu kavram etrafında gruplanabilecek güncel üretimlerini sergiliyor.
Güncel Nadire Kabinesi başlığı altında Gökçen Dilek Açay, Nazlı Çetiner, Kayde Anobile, Sadık Arı, Sezgi Abalı Attal, Şinasi Göktürkler, Doğu Çankaya, Zoe Scoglio ve İskender Giray’ın işlerini halka sanat/galeri’de izlemek mümkün. Sergiyi kavramsallaştıran İpek Çankaya, sergi küratörleri İpek Çankaya ve Sezgi Abalı Attal.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
I. NADİRE KABİNESİ NEDİR?
Nadire kabinesi (cabinet de curiosité ya da wunderkammer) Aydınlanma Dönemi öncesi Avrupa’da, özel koleksiyon oluşturma ve bunu bireysel estetikle sergileme fikrini yaşama geçiren ilk serbest düzenleme mekanı olarak bilinir.
Modern müzenin atası sayılan nadire kabineleri, koleksiyonerin zevki ve öznel sınıflandırma biçimi doğrultusunda her türlü nesnenin biriktirilip yan yana konabildiği ve bu yolla izleyende tuhaf bir duygu yaratan, kendine özgü bir estetik çekiciliğe sahiptir.
Nadire kabineleri, doğanın harikalarından (naturalia) yapay nesne ve sanat ürünlerine (artificalia), zamanı ve mekanı kaybetmeye yarayan bilimsel aletlerden (scientifica), hareketli ve sesli heykelciklere (automata), uzak toprakları hatırlatan parçalardan (exotica), doğanın türlü tuhaflıklarına ve ucubelerine (mirablia) ve kabinelerin görsel dünyasını pekiştiren ve koleksiyonların aklı, fikri ve içinde taşıdığı hayali anlatan yazılı malzemeler, metinler, haritalar, kataloglar ve kitaplara (bibliotheca) uzanırdı.
“Güncel Nadire Kabinesi” geçmişin bu esiniyle yola çıkıp, bugünün sanatçılarının bu kavramlar etrafında gruplanabilecek güncel üretimlerini sergiliyor.
II. NEDEN ETNOGRAFİK BİR DENEME?
Serginin alt başlığının “Toplama, Saklama ve Sergileme Üzerine Etnografik Bir Deneme” olmasının bir nedeni var.
Etnografik araştırmaya çoğunlukla kültürel antropologlar başvuruyor. Orijinal haliyle, ya etnik araştırmalarda, ya da belli bir coğrafi yeri araştırırken tercih edilen, gündelik süreçlere müdahale etmeden, gözleme dayalı olarak kültürün incelendiği ve belgelendiği yöntem. Buna karşın günümüzde herhangi bir topluluğun ya da grubun kendine özgü bir kültürü olduğu varsayımından yola çıkışla söz konusu grubun incelenmesini de kapsıyor.
III: halka sanat projesi’NİN YAKLAŞIMI:
Buradan hareketle bu seçkide yaptığımız halka sanat projesi’yle çalışmakta olan sanatçıların nadire kabinesi konseptiyle ilişkilendirilebilecek işlerini, yaratım süreçlerine müdahale etmeden, bir potada buluşturup bir arada sergilemek.
İşlerin birbirleriyle konuşuyor olması iki nedene bağlanabilir: Birincisi, kimi sanatçının işini kavramsal çerçeveye yanıt olarak üretmesi, ikincisi ise halka’nın çevresini oluşturan sanatçıların bağımsız üretimlerinin, alttan alta, zorlamasız olarak işleyen ve ortak paydaşlıklarda buluşulmasını sağlayan, geniş bir grubun bağımsız halkaları olarak da görülebilecek duygudaşlığının bir sonucu olması.
Bu yüzden serginin içeriğini, bir sanat inisiyatifi olarak halka sanat projesi’nin üzerinde durduğu bazı meselelerin ve ruh hallerinin bir yansıması olarak okumak mümkün. İşlerin çoğunun insana, insan psikolojisine ve insan-doğa-sanat ilişkisine dair irdelemeler ve sorular akla getirmesi ve bunların nadire kabinelerinin de biriktirdiği nesnelerle ya da bir hayali koleksiyonerin bizzat kendisiyle somutlaşıyor olması bu koleksiyoner kimliğine ve kabine koleksiyonlarına bir gönderme niteliğindedir.
Sergide yer alan farklı işlerin birbirleriyle farklı katmanlarda buluşması aralarında zorlamasızca gelişen bütünlüğün organikliğine işaret eder.
Yine bu çerçevede, günümüzün yerleşik sergileme estetiği tercih edilmiyor. Bunun yerine kabinelerin ruhunu yansıtan bir aradalık, özel alanda sergilemeye gönderme, sıkışıklık ve karışık yerleştirmeler özellikle yeğleniyor.
IV. SANATÇILAR VE İŞLERİ
Güncel bir kabinenin parçaları olarak sunulan sanatçı işlerinin her biri, nadire kabinesi sahibi olan hayali bir koleksiyoneri temsil edebilecek ve onun tarafından bir araya getirilebilecek işler olarak kurgulandı. Bu yönüyle sergi bir sanat fuarı içinde yer almasına karşın kavramsal bütünlüğü olan bir kurguya işaret ediyor.
Nazlı Çetiner bu hayali koleksiyonerin gezi kıyafetini tasarladı; kabinesi için dünyanın uzak köşelerinden, naturalia’dan exotica’ya, ve belki nicelerine yayılan, en nadide parçaları toplamaya kararlı bir gezgin yarattı.
Sadık Arı mürekkeple Vanitas resimlerine göndermeler taşıdığı düşünebilecek çizimleri yaptı; adeta geçmişe ait bir dünyayı haritalandırdı, koleksiyonerin sanat arşivine ekledi.
Doğu Çankaya’nın hayvan heykelleri, aklın aydınlanmasından günümüze, insan-doğa diyalektiğinde doğanın maruz bırakıldığı muameleyi, sanatçının bir toplayıcının sahiplenme içgüdüsüyle yaptığı her bir canlıyı, kendi dünyasında dondururcasına bir koruma çemberinden geçirmesiyle kabinedeki yerine yerleştirdi. Bu tavırla artificalia ile naturalia’yı tek potada buluşturdu.
Kayde Anobile’nin üzeri balmumu akıtma manzara tablosu yeri ve zamanı bilinmeyen tekinsiz bir dünyanın kapılarını aralarken, Dilek Gökçen Açay, insanın modernite sonrası çatışmalarını ve keşif nesnesine dönüşümünü adeta o dönemden kalma bir sunum tekniğiyle çözümledi.
Zoe Scoglio insan ve hayvan arasında yarattığı ürkücüsü bütünlükle kabinelerin mirablia bölümünde referans olabilecek bir video ile sergiye dahil olurken, İpek Çankaya’nın halka sanat projesi’nin ilk üç yılını, ruhunu, hayallerini ve gerçeklerini anlattığı kitabı kabinenin bibliotheca bölümünün raflarında yerini aldı.
İskender Giray mekanik ışıklı yerleştirmesiyle adeta kabinelerin automata bölümüne günümüzden bir yapıt kattı ve serginin temasını ve çözümlenişini derinleştiren bir katman eklemiş oldu.
Şinasi Göktürkler’in ikizlenmiş hayvan figürleri ve yarı gizli görselleri psikolojik çözümleme testlerini çağrıştırırken, bir yandan da barındırdıkları siluetlerle bireysel algılarımızı güvenilmez hale getirdi.
Sezgi Abalı Attal’ın üç parçadan oluşan fotoğrafları ise Rodin’in Düşünen Adam’ına yeni bir bakış katan ve düşünen kadının, tarihin her döneminde, kendisini içinde bulduğu zorlayıcı durumların resmini çekti. Serinin ana parçası olan iş, sanat tarihinin katmanlarına, üstatlarına, aile büyüklerine ve kadınsal çıkmazlara saygı niteliğinde.
Sergiyi kavramsallaştıran: İpek Çankaya
Küratörler: İpek Çankaya – Sezgi Abalı Attal
